چاهک آسانسور

چاهک، چاله یا چاه آسانسور

چاهک، چاه و چاله آسانسور سه کلمه ای هستند که گاهی با هم اشتباه گرفته می شوند. پیت آسانسور با چاه آسانسور متفاوت است. چاهک در واقع بخشی از چاه آسانسور است که در پایین ترین قسمت آن قرار گرفته و شرایط خاص خود را دارد. به چاهک آسانسور در اصطلاح عامیانه چاله آسانسور گفته میشود. در این مقاله بمنظور آشنا بودن اصطلاحات برای همه  سعی شده گاهی به جای واژه چاهک از چاله آسانسور نیز استفاده شود. در ادامه، ابعاد چاله آسانسور بر اساس الزامات استاندارد و مقررات ملی ساختمان مورد بررسی قرار گرفته است. به علاوه، ابعاد چاهک چند تیپ آسانسور متداول از قبیل 4 نفره، 6 نفره، ویلچربر و برانکاردبر بررسی شده اند. در انتها نکات لازم در ارتباط با ابعاد و ارتفاع چاله آسانسور هیدرولیک مورد اشاره قرار گرفته است.

چاهک آسانسور چیست؟

بر اساس تعریف دقیق، چاهک Pit فضایی در قسمت پایینی چاه آسانسور است که فاصله بین کف پایین ترین ایستگاه (توقف) تا کف چاه آسانسور (پایین ترین نقطه) را در بر میگیرد. نیاز به چاله آسانسور چند دلیل مهم دارد. نخست باید در نظر داشت که کف کابین آسانسور باید با کف پایین ترین ایستگاه کاملا هم سطح شود. در این شرایط باید پیش بینی فضایی اضافی برای نشست کابین روی ضربه گیر در شرایط اضطرای صورت گیرد. ضربه گیر با منظور کردن فواصل لازم برای شالتر با یک پایه به کف چاهک نصب میشود. یوک کابین و متعلقات دیگر آن فضا اشغال میکنند و همه این موارد در فضای داخل چاهک جای میگیرند. نکته مهم دیگر ایجاد فضایی امن برای سرویسکاری است که زیر کابین مشغول کار میشود. الزامات مربوط به ابعاد چاهک به این موضوع مربوط است.

چاهک آسانسور به انگلیسی

چاهک آسانسور در زبان انگلیسی معادل Elevator Pit می باشد. البته با توجه به اینکه کلمه آسانسور در انگلیسی با Lift نیز بیان میشود، گاهی به چاهک Lift Pit نیز گفته میشود. در زبان رایج مهندسی نیز معمولا از کلمه پیت بجای چاله آسانسور استفاده میشود.

ابعاد چاهک آسانسور

پیش از هر چیز در طراحی و اجرا می بایست اندازه و ابعاد پیت آسانسور تعیین شود. در تعیین ابعاد چاهک آسانسورهای متداول که کابین آنها به شکل هندسی مستطیل است سه اندازه مهم باید تعیین شود. این سه اندازه عبارت اند از عرض چاهک، عمق چاهک و ارتفاع چاله آسانسور.

ابعاد چاهک با ابعاد کابین رابطه مستقیم دارد و همانطور که می دانیم ابعاد کابین آسانسور تابع ظرفیت مفید آن است. یک نکته مهم دیگر این است که اگرچه ابعاد استاندارد چاهک به نوع آسانسور ارتباطی ندارد، ولی در هر حال نوع سیستم در اندازه های چاه و به تبع آن چاهک اثرکذار است.

ارتفاع چاهک آسانسور

ارتفاع چاهک آسانسور فاصله عمودی آزاد کف چاهک تا تراز کف تمام شده اولین ایستگاه آسانسور است. منظور از اولین ایستگاه پایین ترین توقف یا در واقع درب آسانسور است. بنابراین ارتفاع چاهک می بایست مطابق ضوابط و کدهای استاندارد آسانسور تعیین شود.

البته یک اندازه مشخص برای ارتفاع چاله آسانسور پیش بینی نشده است. در واقع محدودیت هایی در نظر گرفته شده که ارتفاع چاهک نباید از آن مقادیر کمتر باشد. این موارد در این مقاله بطور کامل شرح داده شده است.

عرض و عمق چاهک آسانسور

اگر چاهک را از نمای بالا در نظر بگیریم دو ضلع مستطیل عرض و عمق خواهد بود. ضلعی که درب ورودی آسانسور در آن قرار گرفته عرض چاهک و ضلع قائم بر آن عمق چاهک است.

اندازه عمق پیت آسانسور بستگی به ابعاد کابین، نحوه اجرا وزنه تعادل و نوع درب ها دارد. عرض و عمق چاهک باید بنحوی در هماهنگی با ارتفاع چاهک تعیین شوند که شرایط استاندارد انطباق یابد.

چاهک آسانسور هیدرولیک

همانطور که در این مطلب اشاره شد، چاهک می بایست بر مبنای الزامات استاندارد اجرا شود. چرایی و چگونگی اجرای چاهک در آسانسور هیدرولیک تقریبا همان مواردی است که در اجرای پیت آسانسور کششی عنوان شده است. به عبارتی دیگر پیت آسانسور فارق از نوع سیستم می بایست فضای امنی برای کارکنان نصب یا سرویس در زیر کابین آسانسور فراهم آورد. آسانسورهای هیدرولیک با استفاده از یک یا دو جک هیدرولیک و یک دستکاه پاوریونیت عمل می کنند.

ابعاد و اندازه چاله آسانسور هیدرولیک

بطور کلی تفاوت چندانی بین ابعاد چاله آسانسور کششی و چاله آسانسور هیدرولیک وجود ندارد. چاله آسانسور هیدرولیکی همانطور که عنوان شد باید جانپناه مناسبی برای سرویسکار یا نصاب آسانسور باشد. از این رو ابعاد آن باید بنحوی تعیین شود که بتواند شرایط لازم ایمنی را فراهم آورد.

چاله آسانسور هیدرولیکی جک از زیر مستقیم شرایط متفاوتی دارد. در این نوع سیستم باید یک حفره مخصوص برای تعبیه جک در موقعیت تقریبی مرکز چاهک تعبیه شده که به ارتفاع لازم در زمین امتداد یافته است.

عرض و عمق چاله آسانسور هیدرولیک

عرض و عمق چاله آسانسور هیدرولیک همانند آسانسورهای کششی با ابعاد چاه متناظر است. در واقع عرض و عمق چاله به عواملی از جمله ابعاد کابین، نوع سیستم، ابعاد و نوع مکانیزم درب ها، نحوه چیدمان ریل ها و … بستگی دارد. نکته مهم در تعیین ابعاد چاهک در نظر گرفتن فضای لازم برای استقرار آهنکشی و پس از آن تعبیه ریل ها است. آهنگشی داخل چاه آسانسور بخشی از فضای چاه را اشغال می کند و این موضوع باید در طراحی مورد توجه قرار گیرد.

ارتفاع چاله آسانسور هیدرولیک

ارتفاع چاله آسانسور هیدرولیک بطور معمول 140 سانتیمتر در آسانسورهای مسافری نرمال در نظر گرفته می شود. این بر خلاف تصور اشتباهی است که آسانسورهای هیدرولیک به ارتفاع چاهک کمتری نیاز دارند. این ارتفاع تضمین کننده جانپناه زیر کابین برای سرویسکار است. در واقع توجه به این نکته ضروروی است که چاهک ارتباط چندانی به نوع مکانیزم آسانسور نداشته و ابعاد لازم برای آن بمنظور تامین امنیت نصاب و سرویسکار در زیر کابین است.

عمق چاله آسانسور در فونداسیون

چاهک باید بنحوی پیش بینی و طراحی شود که بخش هایی از فونداسیون ساختمان معارض آن نباشد. به عبارت دیگر در زمان تهیه نقشه های فونداسیون سازه چاهک باید طوری جانمایی شود که ارتفاع لازم در آن بدون وجود هیچ گونه معارض و مزاحمی تامین شود. فونداسیون مربوط به آسانسور در زیر چاهک به صورتی تامین می شود که سقف آن بالاتر از کف چاهک نباشد.

نکات و الزامات استاندارد در رابطه با چاهک آسانسور

همانطور که چندین مرتبه در این مطلب اشاره شده، انطباق اجرای چاهک با الزامات استاندارد آسانسور اهمیت بالایی دارد. الزامات تدوین شده در متن استاندارد در این رابطه بیشتر معطوف به نکات ایمنی است و به مسائل تکنیکی مربوط نمی شود.

در زیر مهمترین موارد ضروری در ارتباط با چاهک که در استاندارد مورد تاکیر قرار گرفته تشریح شده اند. بدون شک، طراحی چاهک استاندارد تاثیر بسزایی در عملکرد، قابلیت اطمینان و ایمنی آسانسور، سرویسکاران و بهره برداران آن دارد.

تراز بودن کف چاهک

کف چاله باید کاملا صاف و حدودا تراز باشد. در صورت لزوم باید تمهیداتی برای تخلیه و خروج آب از کف چاهک پیش بینی و تعبیه شود. لازم است چاهک بطور کامل در برابر نفوذ آب عایق شود.

درب چاهک

در شرایطی که ارتفاع چاهک آسانسور بیشتر از 250 سانتیمتر باشد، باید یک درب جداگانه برای ورود به چاهک پیش بینی شود. اگر امکان ایجاد چنین دربی در طرح ساختمان وجود نداشته باشد، باید تمهیداتی برای دستیرسی آسان به چاهک پیش بینی شود. بدین منظور می بایست یک وسیله همیشگی مانند نردبان ثابت یا پلکان در چاهک استقرار یابد. این وسیله باید امکان ورود به چاهک از پایین ترین ایستگاه آسانسور را فراهم نماید. استفاده از این وسیله باید آسان و مطمئن (با ایمنی کافی) باشد. همچنین باید توجه داشت که این وسیله در راستای حرکت بخش های متحرک آسانسور قرار نگیرد.

ابعاد استاندارد چاله

هنگامی که کابین کاملا روی بافر چاه نشسته، باید داخل چاهک فضای کافی داخل چاهک وجود داشته باشد. این فضا باید طوری باشد که مکعبی به اندازه 1000 در 600 در 500 میلیمتر روی یکی از وجوهش به راحتی داخل چاهک قرار گیرد. همچنین، فاصله عمودی بین کف چاهک و پایین ترین بخش کابین باید دست کم 500 میلیمتر باشد. این فاصله مشروط به رعایت شرایطی می تواند حداکثر به اندازه 100 میلیمتر کاهش یابد.

یک فاصله عمودی بین بالاترین قسمت وسایل منصوب در کف چاهک و پایین ترین قسمت کابین وجود دارد. این فاصله نباید کمتر از 300 میلیمتر باشد. در مورد آسانسورهای هیدرولیک، فاصله قائم بین چاهک و پایین ترین دستک راهنمای جک تلسکوپی زیر، باید در کمترین حالت 500 میلیمتر باشد.

وسایل الزامی در چاهک آسانسور

وجود یک وسیله متوقف کننده آسانسور مانند یک شاسی توقف اضطراری (استاپ) در چاهک الزامی است. این وسیله باید در محلی کار گذاشته شود که امکان دسترسی سریع و راحت از کف چاهک و همچنین از محل بازشوی درب چاهک وجود داشته باشد. همچنین یک پریز برق باید داخل چاهک پیش بینی شود. این پریز برق برای استفاده سرویسکار از تجهیزات و وسایل برقی داخل چاهک است. همچنین یک کلید روشنایی باید داخل چاهک در محلی که دسترسی از قسمت ورود به چاهک وجود داشته باشد، تعبیه شود. با توجه به توضیحاتی که ارائه شد موارد الزامی داخل چاهک به شرح زیر می باشند:

• وسیله توقف اضطراری
• پریز برق
• کلید روشنایی

چاهک آسانسور در مبحث پانزدهم

مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان دستورالعمل ها و الزاماتی در ارتباط با چاهک آسانسور را مطرح می نماید. اغلب این موارد با الزامات مندرج در متن استاندارد آسانسور که پیشتر بررسی شد هم پوشانی دارد. در ادامه صرفا به چند نکته مهم مندرج در مبحث پانزدهم اشاره می شود.

در مبحث پانزدهم تاکید شده که هنگام طراحی ستون ها و فونداسیون اطراف چاله آسانسور باید دقت شود که ابعاد چاهک هم اندازه چاه آسانسور باشد. در این راستا باید فونداسیون پایه ستون های اطراف چاه آسانسور پایین تر از ارتفاع تمام شده چاهک طراحی و اجرا شوند. به عبارتی دیگر، همچ گونه عارضه سازه ای مانند فونداسیون و شناژ نباید بخشی از فضای داخل چاهک را اشغال کند.

چاهک آسانسور معلق

همچنین در ارتباط با چاه معلق مواردی مورد تاکید قرار گرفته است. در شرایطی که امکان هر گونه دسترسی به زیر چاه آسانسور وجود داشته باشد، یعنی زیر چاهک آسانسور خالی باشد، سازه کف چاهک باید به گونه ای تقویت گردد که کف آن حداقل دارای مقاومت مکانیکی 5000 نیوتن بر متر مربع باشد. همچنین در اینگونه چاه ها وزنه تعادل می بایست به ترمز ایمنی جداگانه و مستقل مجهز شوند. در غیر اینصورت باید یک ستون با استحکام بالا در راستای مرکز وزنه تعادل از کف چاهک تا زمین امتداد یابد.

در مبحث پانزدهم همانند استاندارد بر عایق بندی چاهک از نظر نفوذ آب تاکید شده است. همچنین موارد گفته شده در ارتباط با درب جداگانه برای چاهک یا وسیله ای مانند نردبان برای دسترسی مورد اشاره قرار گرفته است.

چاهک در چاه آسانسور مشترک

در صورتی که دو یا چند آسانسور در کنار یکدیگر نصب شده باشند از چاه آسانسور مشترک استفاده می شود. در چاه آسانسور مشترک باید چاهک ها به نحو مناسبی از کف تا ارتفاع 2.5 متر از هم جدا شوند. بنحوی که بتوان به صورت ایمن از طریق هر ورودی به چاهک مربوطه تردد نمود.

اگر فاصله بین کناره سقف کابین و بخش متحرک از آسانسور مجاور (اعم از کابین یا وزنه تعادل آن)  کمتر از 30 سانتیمر باشد جداکننده مناسبی باید در تمام ارتفاع چاه تعبیه شود. این جداسازی با دیواره و یا فنس (توری فلزی) مناسب و مقاوم ایجاد می شود.

عایق بندی چاهک

چاهک آسانسور می بایست در برابر نفوذ رطوبت و آب به داخل بنحو مناسبی عایق بندی شود. همچنین زهکشی و یا تعبیه تمهیدات جمع آوری آب در مورد چاه هایی که در مسیر آب های زیرزمینی قرار دارند الزامی است.

نحوه اجرا فونداسیون چاله آسانسور

طراحی و تعیین جزییات فونداسیون چاله آسانسور به نظر و محاسبات مهندسین سازه ساختمان بستگی دارد. انواع گوناگونی از فونداسیون می تواند برای چاله آسانسور مورد نظر قرار گیرد. نوع و نحوه اجرای فونداسیون بر اساس آنالیز بارهای سازه ای استاتیک و دینامیک اعمال شده از آسانسور و متعلقات آن به سازه ساختمان تعیین می شود. برای اجرای کف چاهک، معمولاً ۱۰ سانتی‌ متر بتن مگر و ۳۰ سانتی‌ متر آرماتور بندی و بتن‌ ریزی در نظر گرفته می‌شود. 

بنابراین ابتدا باید به اندازه کافی در زیر تراز کف چاهک گود شود. پس از بتن مگر، آرماتور بندی کف چاهک اجرا خواهد شد. با توجه به نوع آرماتور بندی، فوندسیون چاهک آسانسور می‌تواند متصل به فونداسیون یا جداگانه اجرا شود. این موضوع به جزییات طرح کل فونداسیون ساختمان و نظر مهندسین سازه باز میگردد. اجرای چاه ارت و پیش بینی لوله مناسب برای تخلیه آب از کف چاهک در این مرحله باید مورد توجه قرار گیرد.